سرعت و تایمینگ رم چگونه بر عملکرد کامپیوتر تأثیر می‌گذارد؟

وقتی درباره کامپیوتر صحبت می‌کنیم، همیشه عدد بیشتر بهتره. حداقل به نوعی. بیشتر کاربران متوجه هستن که پردازنده‌ سریع‌تر، با سرعتی که به مگاهرتز یا گیگاهرتز بیان میشه با عدد بالاتر بهتره. به همین ترتیب، داشتن بیشترین گیگابایت حافظه موقت (رم) چیز خوبیه. اما رم شما یک آمار دیگه هم داره که ممکنه شما رو گیچ کنه: سرعت.

خب، واقعاً سرعتی که روی رم شما نوشته شده چه معنی‌ای داره؟ پاسخ ساده‌ست. اما چگونگی ارتباط واقعی اون با عملکرد سیستم شما پیچیده میشه. به طور خلاصه: سرعت رم بدون شک مهمه اما کمتر از اون چیزی که تولیدکننده رم می‌خواد شما بدونید. توی این مطلب قصد داریم به سرعت و تایمینگ رم بپردازیم. اگه دوست دارید درباره این دو استاندارد رم اطلاعات کاربردی به دست بیارید تا آخر این مطلب با بنچفا همراه باشید.

سرعت رم چیه؟

سرعت رم شما بیانگر نرخ انتقال داده‌های اونه. عددی که هرچی بیشتر باشه به معنای سریع‌تر بودن قابلیت ذخیره و بازیابی داده‌های ذخیره شده در حافظه موقت یا همون رم سیستم شماست. البته فرمول دقیق مرتبط با سرعت رم به همین سادگی نیست و بسته به نسخه حافظه DDRی که کامپیوتر شما استفاده می‌کنه متفاوته. چون که این دیگه فقط یک مشخصات از سرعت کلاک مثل پردازنده نیست، بلکه ترکیبی از عوامل سخت‌افزاری روی اون تاثیر می‎‌ذارن. اما به طور کلی، بیشتر یعنی سریع‌تر و سریع‌تر هم یعنی بهتر. درسته؟ :))

حالا اجازه بدید یکمی عمیق‌تر بشیم و به گذشته هم نگاه کنیم. وقتی وارد نامگذاری می‌شیم مسائل پیچیده می‌شه. اگرچه سرعت رم معمولاً پس از DDR مشخص میشه اما هنوز هم استاندارد قدیمی PC2/PC3/PC4 وجود دارن و ممکنه جایی به چشمتون بخوره. هرچند در حال حاضر دیگه استفاده نمیشه. این اعداد به طور کلی در کنار مدل نسل رم قرار می‌گیرن؛ مثل رم DDR3 1600 که همچنین با عنوان PC3 12800 هم برچسب‌گذاری میشه و رم DDR4 2400 همچنین PC4 19200 اسم گذاری میشه و کلی نمونه دیگه. این بیشتر برای اطلاعات بیشتر بود چون‌که در حال حاضر از اسم گذاری مرسوم مثل DDR4 3200 استفاده میشه و روی محصولات هم به همین ترتیب درج میشه.

اما این عددها چطور به دست میان؟ این یک جزئیات فنی بر اساس عبارت قدیمی بیت و بایته. یک بایت معادل هشت بیته. بنابراین، اگر عدد اول DDR 1600 باشه و عدد دوم PC3 12800 بدر . ۱۲۸۰۰ هشت برابر ۱۶۰۰ـه که با یک واحد دیگه خونده میشه. بنابراین این دو روش دارن یک چیز رو می‌گن. 

مشاوره اختصاصی بنچفا

اگر برای خرید قطعات کامپیوتر یا سیستمتون کمک لازم دارید، تیم بنچفا می‌تونه به‌صورت اختصاصی متناسب با کاربری و نیاز شما، یک کانفیگ حرفه‌ای آماده کنه که تک‌تک قطعاتش با توجه به سلیقه و نیاز شما انتخاب شدن. همچنین تو خرید قطعات هم می‌تونه کمکتون کنه تا بهترین قطعات رو با پایین‌ترین قیمت از بازار تهیه کنید. برای اطلاعات بیشتر، وارد صفحه «مشاوره حرفه‌ای خرید قطعات کامپیوتر با بنچفا» بشید. 👌😎❤️

تایمینگ‌ رم چیه؟

علاوه‌بر سرعت رم همچنین یک استاندارد دیگه هم برای اون تعریف میشه که بهش تایمینگ رم می‌گن. این معیار به صورت چهار عددی مثل ۵-۵-۵-۱۵ یا ۸-۸-۸-۲۴ بیان می‌شه و به مدت زمان دقیقی که ماژول برای دسترسی به بیت‌های تکی داده در ستون‌ها و ردیف‌های آرایه حافظه نیاز داره، می‌پردازه. اما به‌طور خلاصه این مجموعه اعداد به عنوان «تاخیر رم» شناخته می‌شن.

تاخیر رم درواقع با سرعتی که ماژول رم می‌تونه به سخت‌افزار دسترسی پیدا کنه، سر و کار داره و در این مورد خاص، عدد کمتر بهتره. تاخیر کمتر به معنای دسترسی سریع‌تر به داده‌هاست، بنابراین انتقال داده‌ها به CPU سریع‌تر انجام می‌شه و به طور کلی عملکرد کامپیوتر شما سریع‌تر خواهد بود. رم باکیفیت و قیمت بیشتر دارای تاخیر کمتره. و هر دوی این معیارها یعنی تاخیر و سرعت رم می‌تونن توسط علاقمندان به اورکلاکینگ بیشتر بشن.

با این حال، تفاوت‌ در تاخیر به قدری کمه که اگه سرور صنعتی یا چندین ماشین مجازی رو اجرا کنید، تنها در این حالت ممکنه در خروجی متوجه تاخیر رم بشید و در کاربری‌های دیگه این عدد صرفاً جزو معیارهاییه که ارزش اون رم رو مخصوصا از نظر قیمتی بیشتر می‌کنه. این هم جزو اون چیزاییه که تولیدکننده دوست داره کاربر رو بهش حساس نگه داره. البته این اصلا به معنی بی‌اهمیت بودن تاخیر رم نیست. 

تاخیر و سرعت رم چه اثری بر کامپیوتر من داره؟

صراحتاً، اثر زیادی ندااره. :) اگرچه رم با سرعت بالا و تاخیر کم به واقع عملکرد کامپیوترتون رو افزایش می‌ده، اما در سطحیه که ممکنه واقعا احساس نشه. مخصوصا وقتی شما یک سیستم میان‌رده رو به خوب داشته باشید که قطعاتش به خوبی و سازگار با هم انتخاب شدن. این مثل مقایسه‌ اینه که یکی می‌تونه سرعت یک میلیاردم ثانیه داشته باشه و یکی دیگه دو میلیاردم ثانیه طول می‌کشه تا همینکارو بکنه. آیا واقعاً اهمیتی داره؟ 

رم سریع‌تر عملکرد بهتری در برخی از بنچمارک‌های خاص ارائه میده اما از نظر فواید واقعی برای اکثر کاربران، داشتن رم بیشتر تقریباً همیشه بهتر از داشتن رم سریع‌تره. پس اگه شما در مورد خرید ۸ گیگابایت رم DDR4 با سرعت ۳۲۰۰ یا ۱۶ گیگابایت رم DDR4 با سرعت ۲۴۰۰ شک دارید، بدون شک انتخاب دوم بهتره. همچنین این به معنای اینه که اورکلاک کردن رم در BIOS سیستم همیشه امکانش هست و اصلا هم کار سختی نیست. 

این به خصوص برای بازی‌ها صادقه. اگر کامپیوتر شما یک کارت گرافیک جداگونه داره، در این شرایط بازی‌ها در اصل روی حافظه خود کارت گرافیک (که با عنوان GDDR شناخته می‌شن و به طور خاص برای برنامه‌های تصویری طراحی شدن) ذخیره میشن و از رم کارت گرافیک استفاده میشه که دیگه این موضوع رو وابسته مشخصات کارت گرافیک می‌کنه.

توجه: از اونجایی که حافظه کارت گرافیک شما مستقیماً روی PCB کارت گرافیک نصب شده، توسط کاربر قابل ارتقاء نیست. باز هم، انتخاب یک کارت با حافظه بیشتر به طور کلی بهتر از یک کارت با حافظه سریع‌تره.

DDR2 ،DDR3 ،DDR4 ،DDR5 و سازگاری با سرعت

مثل پردازنده مرکزی و پردازنده گرافیکی رم هم نسل‌های مختلفی داره که با استانداردهای به‌روزشده به دسترسی و انتقال سریع‌تر در حافظه کمک می‌کنن. استاندارد اولیه DDR – مخفف «Double Data Rate» در سال ۲۰۰۰ جایگزین رم Single Data Rate شد و در حال حاضر در نسخه ۵ DDR در بازار وجود داره. در اوایل سال ۲۰۲۳، DDR5 RAM به بازار اومد و DDR4 هنوز هم در اکثر کامپیوترهای مصرفی وجود داره و حتی تا سال آینده هم می‌تونه انتخاب خوبی باشه.

هر نسخه بعدی از DDR ظرفیت حافظه و سرعت رم رو افزایش داده و عملکرد رو بهبود بخشیده. اما چیزی که واقعاً مهمه اینه که این استانداردها فقط با سخت افزاری که برای اون‌ها تولید شده کار می‌کنن. یعنی اگر لپتاپ یا مادربورد شما برای ماژول‌های حافظه DDR3 تولید شده فقط می‌تونید از DDR3 استفاده کنید و نمی‌تونید از DDR2 یا DDR4 استفاده کنید. اسلات‌هایی که برای نسل‌های مختلف رم تولید میشن از نظر ظاهری هم با هم متفاوت هستن بنابراین غیرممکنه که بشه یک رم نسل دیگه رو روی مادربرد نسل غیرمرتبط با خودش نصب کرد. 

اما یک استثناء قابل ذکر وجود دارده اونم اینه که پردازنده‌های نسل ۱۲ و ۱۳ اینتل می‌تونن با مادربرد مناسب، DDR4 یا DDR5 رو پذیرا باشن. 

اما این موضوع در مورد سرعت رم صادق نیست. شکاف‌های رم مادربرد می‌تونن با سرعت‌های کمتر از حداکثر خودشون بدون هیچ مشکلی سازگار بشن. بنابراین، اگر مادربرد شما رم DDR4 با حداکثر ۳۶۰۰ مگاهرتز رو ساپورت می‌کنه اما شما ماژول‌هایی با حداکثر سرعت ۲۴۰۰ مگاهرتز دارید، بدون هیچ مشکلی می‌تونید اون‌ها را نصب کنید.

توجه کنید که ممکنه مادربرد شما رم رو در سرعت تبلیغ شده‌ اون اجرا نکن. یعنی همون سرعتی که روی رم نوشته شده. اگر شما رم DDR4-3600 بخرید و مادربرد شما سرعت رم رو تا DDR4-3400 پشتیبانی کنه، ممکن به طور پیش‌فرض اون رو به کمترین سرعت ممکن مثلا وابسته به رم DDR4-3000 کاهش بده. برای تنظیمات سرعت رم شما باید وارد BIOS کامپیوتر بشید و سرعت اون رو با توجه به پشتیبانی مادربرد تنظیم کنید یا با فعال کردن پروفایل حافظه یا به طور دستی.

شما می‌تونید آموزش فعال کردن XMP رو در بنچفا بخونید.

در نهایت، توجه کنید که نصب ماژول‌های رم DIMMs غیرمطابق (که دارای سرعت و تایمینگ متفاوتی هستن) به‌طور کلی مجازه. اما در هر حال سیستم، سرعت رو به کمترین سطح سرعت ماژول حافظه کاهش میده. بنابراین خرید رم سریع‌تر برای ترکیب با رم کندتر هیچ فایده‌ای براتون نداره.